Przyjmując, że nowy przepis wejdzie w życie, warto przypomnieć sobie:

• jaka jest procedura wystawiania zaświadczeń o niekaralności,
• jaki jest okres ważności zaświadczeń o niekaralności.

Procedura

Zaświadczenie o niekaralności jest urzędowym potwierdzeniem, że osoba lub podmiot nie była nigdy skazana za przestępstwo, przestępstwo skarbowe lub skazanie za popełniony czyn uległo zatarciu. Wszystkie informacje o karalności są gromadzone przez Krajowy Rejestr Karny w poszczególnych kartotekach:

• kartoteka karna - gromadzone są w niej dane osób skazanych za popełnione przestępstwa lub przestępstwa skarbowe, warunkowo umorzonych postępowaniach, prawomocnie skazanych za wykroczenia na karę aresztu, prawomocnie skazanych przez sądy państw obcych, prawomocnie zasądzonych środkach zabezpieczających w sprawach o przestępstwa lub przestępstwa skarbowe,
• kartoteka nieletnich - gromadzone są w niej dane małoletnich osób, wobec których prawomocnie orzeczono środki wychowawcze, środki poprawcze lub leczniczo- wychowawcze, a także nieletnich umieszczonych w schroniskach dla nieletnich,
• kartoteka osób pozbawionych wolności i ściganych listem gończym - gromadzone są w niej dane osób, które są aktualnie pozbawione wolności i przebywają w zakładach karnych, oraz dane osób, które są poszukiwanie listem gończym.

Z Krajowego Rejestru Karnego można uzyskać zaświadczenie o karalności osoby fizycznej oraz zaświadczenie o karalności podmiotu niebędącego osobą fizyczną. Jeśli chcemy uzyskać informację o osobie fizycznej, należy złożyć wniosek "Zapytanie o udzielenie informacji o osobie".

Kto może złożyć wniosek o wydanie zaświadczenia o niekaralności?

Zapytanie o udzielenie informacji o osobie może złożyć:

• osoba, która chce uzyskać zaświadczenie o swojej niekaralności,
• pracodawca w zakresie niezbędnym do zatrudnienia pracownika - jeżeli z ustawy wynika obowiązek niekaralności pracownika, może je złożyć, np. właściciel firmy ochroniarskiej, jeżeli chce uzyskać informacje o karalności licencjonowanego pracownika ochrony, właściciel firmy transportowej, jeżeli chce uzyskać informacje o karalności kierowcy wykonującego transport drogowy,
• inne podmioty, jak prokuratura, sądy policja (w związku z toczącym się postępowaniem), organy władzy centralnej (w sprawie np. posłów, senatorów), a także podmioty wymienione w art. 6 ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym, np. terytorialne komisje wyborcze (w sprawie potwierdzenie niekaralności osób ubiegających się o mandat radnego).

Z powyższego wynika, że w przypadku wejścia w życie nowych przepisów składanie wniosków i związane z tym koszty będą mogli wziąć na siebie organizatorzy różnych form wypoczynku, zatrudniający wychowawców i kierowników.

Gdzie można złożyć wniosek o wydanie zaświadczenia o niekaralności

Wypełniony i opłacony wniosek można złożyć w:

• Biurze Informacyjnym Krajowego Rejestru Karnego,
• Punktach Informacyjnych Krajowego Rejestru Karnego przy niektórych sądach rejonowych i okręgowych.

Składając wniosek należy uiścić opłatę sądową za zapytanie o udzielenie informacji o osobie w wysokości 50 zł-. Można udzielić pełnomocnictwa innej osobie do odbioru zaświadczenia, ponosząc dodatkowo opłatę skarbową w wysokości 17 złotych.

Przy składaniu wniosku należy także wskazać postępowanie, w związku z którym składane jest zapytanie o udzielenie informacji o osobie, np. w celu przedłożenia pracodawcy lub w celu uzyskania informacji o pracowniku. We wniosku należy także wskazać, jaki zbiór ma być przedmiotem informacji o osobie (kartoteka karna, kartoteka nieletnich, Kartoteka Osób Pozbawionych Wolności oraz Poszukiwanych Listem Gończym).

Czas realizacji zapytania wraz z przesłaniem pocztą na terenie kraju w obie strony wyniesie około dwóch do trzech tygodni.

Najczęściej przyjmuje się, że zaświadczenie o niekaralności jest ważne przez pół roku od momentu jego wydania.

Okres ważności zaświadczenia o niekaralności

Odpowiedź na pytanie, jak długo ważne jest zaświadczenie o niekaralności wzbudza wiele wątpliwości. Sięgnijmy do wykładni przedstawionej przez serwis porad prawnych, w wątku dotyczącym zatrudniania nauczycieli.

Dla zatrudnienia nauczyciela wymagane jest, aby nie był on karany za przestępstwo popełnione umyślnie. Od 23 sierpnia 2008 r. w celu potwierdzenia spełniania tego warunku nauczyciel, przed nawiązaniem stosunku pracy, jest obowiązany przedstawić dyrektorowi szkoły informację z Krajowego Rejestru Karnego (art. 10 ust. 8a Karty Nauczyciela – dodany ustawą z dnia 25 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty, ustawy – Karta Nauczyciela oraz ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, Dz.U. Nr 145, poz. 917 ze zm.). Wymóg dotyczący zaświadczeń o niekaralności budzi wiele wątpliwości w praktyce.

Przepisy o Krajowym Rejestrze Karnym, ani przepisy oświatowe nie wskazują na okres ważności zaświadczenia o niekaralności. Oznacza to, że z punktu widzenia dyrektora oraz obowiązku wynikającego z art. 10 ust. 8a Karty Nauczyciela, w aktach osobowych każdego nauczyciela zatrudnianego po 23 sierpnia 2008 r. powinno znajdować się zaświadczenie o niekaralności, natomiast data wystawienia takiego zaświadczenia nie ma znaczenia prawnego. Czyli, że zaświadczenie jest ważne tak długo, jak długo dana osoba jest niekarana.

W przypadku zawierania kolejnych umów o pracę na czas określony nauczyciel, w obecnym stanie prawnym, nie musi aktualizować zaświadczenia o niekaralności. Wynika to z art. 26 ust. 1 pkt 5 Karty Nauczyciela, zgodnie z którym stosunek pracy nauczyciela wygasa w razie stwierdzenia, że jego nawiązanie nastąpiło na podstawie fałszywych lub nieważnych dokumentów albo zostało dokonane z naruszeniem warunków określonych w art. 10 ust. 5 pkt 1-5. Oznacza to, że z punktu widzenia dyrektora szkoły ważne jest, aby przy zatrudnianiu nauczyciela posiadał on zaświadczenie o niekaralności z KRK, natomiast kwestia, czy zaświadczenie jest aktualne czy nie obciąża nauczyciela, który nim się posługuje. W razie ustalenia, że zaświadczenie, które złożył nauczyciel jest nieaktualne, gdyż po jego wystawieniu popełnił on przestępstwo, stosunek pracy nauczyciela wygaśnie.

Jeżeli dyrektor ma wątpliwości, może sam z własnej inicjatywy wystąpić z zapytaniem o karalność pracownika do Biura Informacyjnego Krajowego Rejestru Karnego lub jego punktów informacyjnych, działających przy niektórych sądach powszechnych. Opłaca wówczas wniosek w wysokości 50 zł, w postaci znaków opłaty sądowej, w które może się zaopatrzyć w siedzibie Rejestru albo w kasie sądu.