PROJEKT

Uchwała nr … XXXVIII Zjazdu Związku Harcerstwa Polskiego z dnia … grudnia 2013 r.
w sprawie wzmocnienia roli harcerskich specjalności w programie wychowania ZHP

I. XXXVIII Zjazd ZHP uznaje konieczność wzmocnienia roli harcerskich specjalności w procesie wychowawczym ZHP, gdzie:

1. Przez specjalność harcerską rozumiany jest sposób realizacji programu harcerskiego opartego na metodzie i metodykach harcerskich, wzbogacony o treści charakterystyczne dla danego rodzaju aktywności ludzkiej.

2. Założeniem stosowania specjalności jest długofalowa praca metodyczna, traktująca specjalność jako uzupełnienie lub częściową alternatywę tradycyjnych technik harcerskich w celu uatrakcyjnienia programu wychowawczego (wykorzystania naturalnych zainteresowań i pasji podopiecznych do zwiększenia skuteczności oddziaływania wychowawczego).

3. Podstawowymi podmiotami, umożliwiającymi stosowanie programu danej specjalności w sposób całościowy są samodzielne środowiska specjalnościowe (drużyny, szczepy, związki drużyn danej specjalności) lub kluby i grupy specjalnościowe, zapewniające długofalową pracę metodyczną.

4. Elementy programu danej specjalności mogą być stosowane poza samodzielnymi środowiskami specjalnościowymi (w klubach specjalnościowych lub jednostkach niespecjacjalnościowych) w celu wzbogacenia ich programu o techniki atrakcyjne dla młodzieży.

5. Podnoszenie kwalifikacji kadr specjalności może odbywać się w ramach programu samodzielnego środowiska specjalnościowego, jak również podczas specjalistycznych szkoleń prowadzonych w oparciu o programy ZHP i zewnętrzne programy szkoleń umożliwiające uzyskanie uprawnień państwowych i międzynarodowych w poszczególnych technikach.

II. XXXVIII Zjazd ZHP zobowiązuje Radę Naczelną ZHP do zdefiniowania sposobu realizacji wychowania w harcerskich specjalnościach zgodnego z systemem metodycznym, kierunkami pracy wychowawczej i pracy z kadrą ZHP do 31 czerwca 2014 roku.

III. XXXVIII Zjazd ZHP zobowiązuje Główną Kwaterę ZHP do dokonania przeglądu specjalności ZHP do 31 grudnia 2014 r. oraz opracowania i opublikowania poradników przedstawiających poszczególne, działające specjalności i sposoby realizacji ich programów w samodzielnych środowiskach specjalnościowych do 31 czerwca 2015 r.

Uzasadnienie

W upływającej kadencji władz centralnych podjęto niedokończoną próbę zasadniczej zmiany filozofii funkcjonowania specjalności harcerskich w ZHP. Niniejszy projekt uchwały kierunkowej ma na celu odwrócenie tego kroku i powrót do tradycyjnego, wypracowanego przez niemal sto lat modelu funkcjonowania specjalności, z pozostawieniem wprowadzonego niedawno podejścia jako dostępnej nadal dodatkowej alternatywy.

Od początków harcerstwa specjalności realizowane były w drużynach, które prowadziły metodyczną, długofalową pracę harcerską, zaś dla uatrakcyjnienia programu zastąpiły częściowo tradycyjny zestaw technik harcerskich innym, alternatywnym zestawem umiejętności spełniających tę samą funkcję wychowawczą. Wprowadzony niedawno model przedefiniował rolę specjalności, rozdzielając długofalową metodyczną pracę wychowawczą w drużynie od krótkoterminowego działania specjalnościowego, realizowanego w drużynie lub klubie, traktowanego jako uatrakcyjnienie programu, ale nie stanowiącego już integralnej części procesu wychowawczego.

Podstawą obowiązującego dziś modelu jest dorywcze podejście do specjalności, w którym specjalność z narzędzia metodycznego stała się atrakcją programową, a miano drużyny specjalnościowej można zdobywać i tracić. Stoimy na stanowisku, że takie przesunięcie środka ciężkości będzie w dłuższej perspektywie bardzo szkodliwe dla istnienia specjalności, ponieważ nie pozwala na odtwarzanie kadry specjalnościowej. Tradycyjnie głównym źródłem harcerskich kadr specjalnościowych były drużyny i szczepy specjalnościowe, gdzie przez kilka-kilkanaście lat wędrownik i późniejszy instruktor miał szansę zdobyć wysokie umiejętności. Kluby i ośrodki specjalnościowe działające na rzecz coraz to innych, angażujących się krótkoterminowo drużyn nie są w stanie samodzielnie wypełniać tego zadania z uwagi na dużo mniejsze zasoby kadrowe oraz ryzyko utraty harcerskiego charakteru wynikające z oddzielenia działalności wychowawczej od specjalnościowej. W wykorzystaniu elementów technik specjalnościowych do uatrakcyjnienia programu środowiska nie ma niczego złego, nie może to być jednak podstawowy i faworyzowany sposób pracy specjalnościowej.

Dodać należy, że w chwili obecnej sytuacja formalna harcerskich specjalności w ZHP jest niespójna. Obowiązuje dokument „Zasady pracy harcerskich specjalności” z 2011 r., nigdy nie wydano jednak do niego szczegółowych instrukcji dla poszczególnych specjalności, przez co drużyny specjalnościowe mają obowiązek corocznego składania sprawozdań, których jednak nie można formalnie przyjmować bądź odrzucać. Stoimy na stanowisku, że wprowadzenie całego systemu oceny i nadawania mian środowisk specjalnościowych było niecelowe, ponieważ jedynymi kryteriami oceny działań środowisk harcerskich winny być działania wychowawcze i ich efekty oraz zachowanie bezpieczeństwa, zaś techniki specjalnościowe są jedynie narzędziami metodycznymi i pod tym kątem winny być postrzegane.