System pracy Harcerskich Drużyn Wodnych opiera
się o tworzoną przez dziesiątki lat unikalną metodę harców wodnych.
Metodę charakteryzującą się pozytywnością, wzajemnością oddziaływań,
dobrowolnością, pośredniością oraz naturalnością. W systemie pracy drużyn wodnych i żeglarskich uwzględniane są wszystkie
elementy metody harcerskiej i odpowiednio metodyki poszczególnych grup
wiekowych obowiązujących w całym ZHP:
Wszystkie elementy wchodzące w skład systemu są wzbogacone o
wartości i sposoby działania właściwe specjalności.
- Prawo i Przyrzeczenie o kodeks etyki morskiej – normy wywodzące się z wielowiekowej tradycji morskiej i doświadczenia ludzi morza, określające powinności żeglarzy wobec siebie wzajemnie i innych oraz ich stosunek do pracy i środowiska naturalnego.
- Uczenie w działaniu – szkolenie wodniackie jest realizowane poprzez obserwację, eksperymentowanie, samodzielne wyciąganie wniosków, dokonywanie wyborów i osobiste działanie. Dlatego specjalistyczną wiedzę harcerze wodniacy zdobywają w praktyce, a nie tylko na wykładach.
- System Małych Grup - wachta (zastęp wodniaków) to szkoła współdziałania, samorządności, dzielenia odpowiedzialności, solidarności – po prostu kuźnia charakteru. Żeglarstwo jest szczególną szkołą pracy grupowej poprzez życie w załodze na zamkniętej przestrzeni jachtu, której nie można opuścić w dowolnym momencie.
- Stopnie, sprawności, odznaki i uprawnienia - harcerskie wychowanie oferuje system stopni i wybór sprawności dostosowane do potrzeb i możliwości dziewcząt i chłopców. Uzupełnieniem są sprawności wodne, a dla starszych – uprawnienia państwowe, takie jak patenty żeglarskie i motorowodne oraz uprawnienia innych organizacji (ratownicy WOPR) czy odznaki PTTK.
- Instruktor - drużynowy nie jest ani oficerem, ani nauczycielem – jest starszym bratem, który harcerzom stwarza warunki do właściwego rozwoju. Z jednej strony jest towarzyszem w zabawie na wodzie, ale z drugiej – spoczywa na nim odpowiedzialność za bezpieczeństwo uczestników. Oznacza to, że szkolenie instruktorów wodnych wymaga specjalnego, wieloetapowego systemu kształcenia, łączącego elementy pedagogiki i żeglarstwa.
- Przyroda – to co wyróżnia harcerzy-wodniaków to działanie w zdrowym środowisku przyrody jezior, rzek i morza. Zmienne warunki naturalne uczą analizować, pobudzają wyobraźnię, zmuszają do przewidywania, jak najlepiej zapobiec nadchodzącym trudnościom.
- Tradycje, symbole, obrzędowość są bardzo istotne w pracy każdej drużyny. Inspiracją do wyboru nazwy, a także bohatera drużyny związanego ze specjalnością może być okolicznościowy rajd, zbiórka czy spotkanie z żeglarzem. Ponadto ludzie morza kultywują różne przesądy i wierzenia, wodniacy stosują elementy żeglarskiej etykiety, wplatając je w obrzędowość drużyny. W kulturze marynistycznej występują rozmaite symbole (kotwice, fale, szekle, żagle itp.), które drużyny chętnie wykorzystują w swoim logo umieszczanym na plakietkach obozowych czy rajdowych, jak również w motywach graficznych w gazetkach, śpiewnikach czy na stronach internetowych. Bandera harcerska oraz granatowy mundur żeglarski są elementami wodniackiej dumy i tożsamości.